قرص سلاجيت /shilahit/
شکل دارويي: قرص
موارد مصرف: ترياق سموم؛ دافع فساد اخلاط به‌خصوص خون و بلغم؛ مقوي باه و جميع اعضا و قوى و ارواح.
توضيحات: شيلاجيت در کتب سنتي ايران، سلاجيت ناميده مي‌شود. در کتاب محيط اعظم چنين آمده که سلاجيت، دافع اقسام پَرميو (سوزاک)، بواسير بادي، جذام، استسقا، زردي رنگ بدن، تنگي نفس، دق الشيخوخة، فساد بلغم و خون، و سلس البول، مفتت سنگ گرده و مثانه، و قاتل کرم شکم است. همچنين مؤلف از قول صاحب تذکرة الهند مي‌گويد که با استعمال چندباره دو سه قطره از سلاجيت محلول در آب، دارو به زودي در تمام بدن نفوذ مي‌کند و مقوي هاضمه، ملين طبع، مسخن بدن، و فزاينده باه و مني بوده و اثر آن تا سه روز در بدن مي‌ماند؛ ريح‌ها را به تحليل مي‌برد و غلظت اخلاط را برطرف مي‌کند.
شيلاجيت نوعي موميايي است و براساس کتب طب سنتي، موميايي در اين موارد مورد استفاده قرار مي‌گيرد: فواق و فالج و رعشه و لقوه و رفع سموم مشروبه و ملدوغه و درد معده و وجع الفؤاد و تقويت معده و اختناق رحم و جميع امراض بارده و نفث الدم و جراحت مثانه و سلس البول و ابتداى جذام و داء الفيل و ثقل زبان و گزيدن عقرب و تحليل اورام بلغميه و جبر كسر و ضربه و سقطه و خلع.
مصرف صحيح شيلاجيت براي سوخت و ساز مواد معدني سودمند است، عملکردهاي فيزيولوژيک بدن را تقويت کرده، باعث سالم بودن فعاليت الکتريکي قلب و عملکرد جنسي مي‌شود، وضعيت عمومي بدن را بهبود مي‌بخشد، خواب را به حالت طبيعي برمي‌گرداند، اشتها را افزايش مي‌دهد، شادي آور است، و تحمل بدن را بالا مي‌برد. شيلاجيت مي‌تواند انرژي و پاسخ سيستم ايمني را تقويت و سلامت اعضاي داخلي را حفظ کند. همچنين، در درازمدت مي‌تواند حافظه و تمرکز را افزايش دهد، و هورمون‌ها و کارايي بدن را تنظيم کند.
اجزاء فراورده: شيلاجيت
نحوه اثر دارو از ديد طب سنتي: با ترياقيت و مقوي جميع اعضا و قوا و ارواح و نافع صرع و مشهي طعام و قاطع بلغم و رياح است.
شيلاجيت نوعي موميايي است و براساس کتب طب سنتي، موميايي داراي اين خواص است: مقوى ارواح و دل و مفرح و محلل مواد بارده و مقوى اعضاى باطني و ظاهرى و مجفف رطوبات و معين باه و حافظ ارواح بدني و لطيف و سريع النفوذ و مفتح سدد و جالى
مزاج کلي دارو: گرم و خشک
منع مصرف: در صورت بارداري، شيردهي، و ابتلا به بيماري جدّي پيش از مصرف شيلاجيت با پزشک مشورت کنيد. دارو بايد دور از دسترس کودکان نگه داشته شود.
در مبتلايان به هموکروماتوز، هموسيدروز، تالاسمي و بيماري سيکل سل احتياط شود. بيماران مستعد سنگ اسيد اوريکي يا اسيد اوريک بالاي خون بايد قبل از مصرف شيلاجيت با پزشک خود مشورت کنند.
در اين موارد نيز از مصرف آن خودداري شود: آهن خون بالا به صورت مزمن، بيماري خيلي شديد قلبي و فشارخون بالا، ابتلا به عفونت در حال حاضر، نوزادان و کودکان نوپا (کودکان زير 3 سال).
عوارض جانبي: در صورت مصرف دارو به روش و ميزان مناسب، عارضه جدي ندارد.
شيلاجيت در موارد خيلي نادر ممکن است نقرس را تشديد کند يا فشارخون را کاهش دهد.
گاهي نوعي واکنش آلرژيک شامل تهوع، گيجي، افزايش ضربان قلب، خارش و غيره ممکن است رخ دهد.
شيلاجيت ممکن است سطح تستوسترون و سطح FSH را در مردان تحت تاثير قرار دهد و گلوکز خون را کاهش دهد.
اين دارو در اولين مصرف ممکن است سيستم ايمني را حساس‌تر کند بنابراين در زمان مصرف شيلاجيت به همراه هرنوع فراورده‌اي که مي‌تواند پاسخ آلرژيک را آغاز کند احتياط کنيد. در صورت بروز هر نوع واکنش آلرژيک شديد شيلاجيت را قطع کنيد.
سم زدايي بدن از طريق مصرف شيلاجيت و يا مصرف ساير سم زداها ممکن است باعث عوارضي چون سردرد و يا خستگي (مشابه روزه داري) شود. اگر با مصرف هر روزه دارو، شدت عارضه بيشتر شود مصرف دارو را قطع کنيد.
دستور مصرف:
شيلاجيت به دو صورت خوراکي و موضعي مصرف مي‌شود.
مصرف خوراکي: يک قرص صبح ناشتا با آب جوش ميل شود. توصيه مي‌شود دارو به صورت دوره‌اي مصرف شود. براي مثال، 2 تا 4 هفته مصرف و در 6 تا 12 هفته بعدي قطع شود. در هر بار بيشتر از 300 ميلي گرم مصرف نشود. دوز متوسط شيلاجيت مايع 100 تا 150 ميلي‌گرم (در نهايت 200 ميلي‌گرم) است و نبايد از 600 ميلي‌گرم روزانه بيشتر مصرف شود.
اين دارو بايد براي يک فرد متوسط ميانسال، حدود 2 ميلي‌گرم به ازاي هر کيلوگرم از وزن بدن تجويز شود. اگر بيمار سبک زندگي فعال يا سن بالاي 50 سال دارد يا سلامتي وي دچار اختلال مزمن شده مي‌توان دوز دارو را به مقدار جزئي افزايش داد. دوز ايده‌آل به وزن، سن، سبک زندگي، و سلامتي بستگي دارد؛ بهتر است دوز دارو با مقدار کم تنظيم شود تا نتيجه مطلوب به‌دست آيد. اگر لازم است دارو همراه با غذا مصرف شود دوز شيلاجيت نيز 5/1 برابر (حداکثر 300 ميلي‌گرم) شود.
مصرف موضعي: براي مصرف موضعي، محلول 5 تا 10 درصد شيلاجيت تهيه شود. مي‌توان آن را با آب يا پايه کرم مخلوط کرد. اگر از روغن استفاده مي‌کنيد شيلاجيت را در يک قاشق با مقدار کمي آب مخلوط کنيد. سپس روغن را به ملايمت گرم کنيد. شيلاجيت را زماني به روغن اضافه کنيد که داغ است.
زماني که نمي‌توانيد محلول را به طور مستقيم روي پوست بماليد (به دليل التهاب دردناک، شکستگي، يا سوختگي) باند استريل را در محلول 5 تا 10 درصد شيلاجيت (با محلول سالين 90 تا 95 درصد) خيس کنيد و آن را بر روي ناحيه بگذاريد.
تداخلات دارويي: با مصرف همزمان با مکمل‌هاي آهن ممکن است باعث افزايش آهن خون شود. افراد تحت درمان داروهاي کاهنده قند خون در زمان مصرف همزمان اين دو احتياط کنند.
در صورت مصرف با داروهاي ديگر بايد بين شيلاجيت و ساير داروها حداقل 2 ساعت فاصله باشد.
مصرف در حاملگي و شيردهي: در بارداري و شيردهي ممنوع است.
نکات قابل توصيه: افرادي که با خوردن دارو دچار سبکي سر مي‌شوند بهتر است دارو را با غذا مصرف کنند. در غير اين صورت، مصرف شيلاجيت معمولا به صورت ناشتا توصيه شده است. مي‌توان دارو را با آبميوه، چايي، شير، يا همراه با هر نوع ويتاميني مصرف کرد.
از خوردن شيلاجيت به صورت مخلوط با الکل يا آب کلردار (لوله کشي) خودداري کنيد. اگر آلرژي داريد توصيه مي‌شود شيلاجيت با فاصله از غذاها خورده شود چون ممکن است باعث ايجاد واکنش آلرژيک شود. در صورت بروز هر نوع واکنش آلرژيک، دارو را قطع کنيد.
دارو نبايد در معرض حرارت مداوم بالاي 165 درجه فارنهايت قرار بگيرد.
مطالعات نشان داده که مصرف شيلاجيت بدون خالص سازي اوليه ممکن است باعث مسموميت ناشي از مايکوتوکسين، يون فلزات سنگين، کينون‌هاي پليمري (عوامل اکسيدان)، و راديکال‌هاي آزاد شود.
منابع:
1- عقيلي خراساني، مخزن الادويه، تهران: انتشارات باورداران، 2001
2- ابن سينا، قانون في الطب، بيروت: انتشارات العلامي، 2005
3- حکيم محمد اعظم، محيط اعظم، دانشگاه علوم پزشكى ايران-مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل، 1383 ه.ش.
4- https://lostempireherbs.com/shilajit-benefits-side-effects/
5- https://www.theayurvedaexperience.com/blog/shilajit-safety/